Jarosław Mikołajewski poleca wystawę ikon z Polski i Ukrainy

Wystawa ikon 'Szukam o Panie Twojego Oblicza'. Ikona w dialogu polsko-ukraińskim

Jarosław Mikołajewski poleca wystawę ikon z Polski i Ukrainy w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej.

Boże Narodzenie, Mata Boska z Dzieciątkiem, Chrzest w Jordanie, Wjazd Chrystusa do Jerozolimy... Motywy dobrze znane, opowiedziane inaczej. W innym duchu. W innej tradycji. Z innym skupieniem. W innym celu.

 „W historii sztuki – pisze w swojej książce wielki znawca tematu, ks. prof. Michał Janocha – ikona jest wizerunkiem sakralnym związanym z tradycją chrześcijańskiego Wschodu”. I dalej: „Granica między ikoną i obrazem nie zawsze jest wyraźna, szczególnie na terenach kulturowego pogranicza”.

Na pięknej wystawie w Muzeum Archidiecezjalnym z tym właśnie mamy do czynienia: z chrześcijaństwem pogranicza polsko-ukraińskiego. Trwającym w dialogu.

Ikona przeżywa w Polsce, również w Warszawie i okolicach, niebywały renesans. Może raczej – międzywyznaniowy rozkwit.

Kościół w Wesołej ma ikoniczne dekoracje wykonane przez samego Jerzego Nowosielskiego, kościół w Międzylesiu – ikony Drogi Krzyżowej Mateusza Środonia, który jest też autorem ikon w kaplicy seminaryjnej przy Krakowskim Przedmieściu. Zafascynowani ikoną amatorzy uczą się sztuki pisania ikon przy kościele Dominikanów na Służewiu. Spotkałem niedawno niezwykle utalentowaną dziewczynę z Dąbrowy Górniczej, Patrycję Obarewicz (zapamiętajcie to nazwisko), która postanowiła studiować ikonę we Lwowie...

Wystawa w Muzeum Archidiecezjalnym jest w większej części owocem międzynarodowych warsztatów w Nowicy, gdzie Ukraińcy i Polacy spotykają się, by dyskutować nad sensem ikony, nad kwestiami technicznymi, wykonują je w obecności innych, respektując jedność i różnorodność tej sztuki.

Oglądając ekspozycję, nie mamy wątpliwości, że każde ze zgromadzonych dzieł jest ikoną. Lecz wobec takiej wielości zdumiewamy się, że ikona – często uważana za monotonną i powtarzalną – ma tak wiele ekspresji, temperamentów.

Choćby sam motyw Bożego Narodzenia pokazuje, jak indywidualnie traktują je współcześni twórcy. Na jednym przedstawieniu dominuje rodzicielska czułość, na innym – uniwersalna moc Bożego wcielenia, na jeszcze innym – ewangeliczna prostota...

Zastanawiam się, co sprawia, że ikona jest tak atrakcyjna dla nas, patrzących, i dla tych, którzy ikony piszą – następców św. Łukasza, który według wschodniej legendy namalował pierwszą ikonę, Madonnę z Dzieciątkiem, na desce stołu z Ostatniej Wieczerzy. Dla nas – może dyscyplina, barwność, mocny kontur. Nieoczywista nowoczesność, którą ustanawia bardziej kompozycja kolorowych plam niż typowy dla sztuki zachodniej ruch. Dla twórców – może sylwetka duchowa, którą muszą przyjąć, żeby pisać ikony w zgodzie z tradycją.

„W dobie zmęczonego już samym sobą kultu indywidualności – pisze w niewielkiej broszurce bp Janocha – budzi zdziwienie pokorna postawa ikonografa ukrytego za swoim dziełem (...). Siermiężny mozół pracy ikonografa, który często sam przygotowuje deskę i uciera pigmenty, mieszając je z żółtkiem kurzego jajka, może w postmodernistycznym świecie stanowić prowokację, zresztą niezamierzoną”.

Zwiedzanie wystawy ikon 'Szukam o Panie Twojego Oblicza'. Ikona w dialogu polsko-ukraińskim

Myślałem, żeby wymienić kilka nazwisk z kilkudziesięciu artystów reprezentowanych na wystawie przez własne dzieła, lecz rezygnuję. Jakoś przeczyłoby to ich skromności, potrzebie ukrycia się za wizerunkami ich wiary.

Wyjątek zrobię tylko dla Danyły Mowczana, ikonografa wyjątkowo subtelnego, umownego i oszczędnego (wspaniały św. Sebastian!), lecz zrobię to z osobistych względów. Poznałem go pół roku temu we Lwowie, byłem w jego pracowni. Pokazał mi swoje ikony, mówił, że ich pisanie to akt modlitwy. Jego dom – skromne mieszkanko, w którym z żoną wychowują synka – wydał mi się skalną pustelnią. Mistycznym odosobnieniem.

Polecam wystawę z całego serca na wokółświąteczny spacer w poszukiwaniu wielobarwnego skupienia. Autentycznego przeżycia.

SZUKAM O PANIE TWEGO OBLICZA – IKONA A DIALOG POLSKO-UKRAIŃSKI

Wystawa otwarta do 12 lutego 2017, Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, Dziekania 1. Wtorek-piątek 12-18, sobota-niedziela 12-16. Zamknięte 24-26 grudnia, 31 grudnia i 1 stycznia. Kuratorzy: Katarzyna Jakubowska-Krawczyk i Mateusz Sola.

(Źródło)